Norveç’te eğitim konuları, Eğitim ve Araştırma Bakanlığı’nın (http://www.regjeringen.no) sorumluluğundadır. Bakanlığın görev alanına giren konular iki ayrı Bakan tarafından yürütülmektedir. Yükseköğretim ve araştırma konuları, Yükseköğretim ve Araştırma Bakanı’nın, ana sınıfı eğitimi ve zorunlu eğitime ilişkin temel eğitim politikalarının tespiti ise Eğitim Bakanı’nın sorumluluğundadır.

A.Norveç’teki Yükseköğrenim Kurumları-Üniversiteler ve Üniversite Kolejleri:

Norveç’te tümü devlete ait olmak üzere, toplam sekiz üniversite bulunmaktadır. Bunlar Oslo Üniversitesi, Bergen Üniversitesi, Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, Tromsø Üniversitesi, Stavanger Üniversitesi, Norveç Hayat Bilimleri Üniversitesi, Agder Üniversitesi ve Bodø Üniversitesi’dir. Bunlardan en büyük ve uzun geçmişe sahip olanı Oslo Üniversitesi’dir.

Oslo, Bergen ve Tromsø Üniversiteleri ile Norveç Bilim ve Teknoloji Üniversitesi, yükseköğretim ve araştırma alanındaki sorumluluklarının yanısıra, ayrıca müzelerden de sorumlu kuruluşlardır.

Yukarıda kayıtlı üniversitelere ilave olarak, ülkede, üniversite düzeyinde dokuz uzmanlık kuruluşu (specialised institutions) bulunmaktadır. Bunların en bilinenleri olan Bergen’deki Norveç Ekonomi ve İşletme Okulu, Norveç Müzik Akademisi, Norveç Spor Bilimleri Okulu, Norveç Veterinerlik Bilimi Okulu ve Oslo Mimarlık ve Tasarım Okulu devlete ait uzmanlık kuruluşlardır.  Norveç Teoloji Okulu ise özel bir kuruluştur.

Ülkede ayrıca, devlete ait veya özel nitelikli sayıları yirminin üzerinde olan üniversite koleji bulunmaktadır. Üniversite kolejleri yükseköğretime erişimin yaygınlaştırılmasında önemli rol oynamaktadırlar. Bu kuruluşlar, genel olarak 3 yıllık mesleki lisans programlarında (mühendislik, hemşirelik, sosyal danışmanlık vb. gibi) eğitim vermektedirler. Üç yıllık programlar yanında bir yıldan beş yıla kadar uzayan çeşitli alanlarda da (öğretmenlik eğitimi ve işletme gibi) mesleki eğitim almak mümkündür. Üniversite kolejlerinin bir kısmı master eğitimi de verebilmekte, ayrıca ülkedeki üç üniversite kolejinde bazı alanlarda doktora derecesi de alınabilmektedir.

Oslo ve Bergen’de bulunan devlete ait iki Ulusal Sanat Enstitüsü ise, görsel sanat ve tasarım alanında çok çeşitli kurslar vermektedir. Oslo’daki Ulusal Sanat Enstitüsü bünyesinde ayrıca tiyatro, opera ve bale gibi dramatik sanat dallarında programlar da bulunmaktadır.

Özel uzmanlık kuruluşu ve özel üniversite kolejlerinden başka, Norveç’te devletten fon alan 25 özel yükseköğretim kuruluşu bulunmaktadır.

Devlete ait yükseköğrenim kuruluşlarında eğitim genel olarak ücretsizdir. Bazı özel programlardan belli oranlarda ücret alınabilmektedir.

B.Yükseköğretim öğrencilerine ilişkin sayısal veriler:

2009 yılı itibariyle, Norveç’te 19-24 yaş grubu gençlerin % 31’i yükseköğretim kurumlarında eğitim görmektedir. Ülkedeki toplam 222.920 yükseköğretim öğrencisinin 190.638’i devlet, 32.282’si özel kurum/kuruluşlarda eğitim almaktadır. Yükseköğretim öğrencilerinin 118.093’ü üniversiteler ve üniversite düzeyindeki uzmanlık kuruluşlarına, 104.827’si üniversite kolejlerine devam etmektedir. Öğrencilerin 142.644’ü kız, 92.656’sı erkektir. Norveç’te yükseköğretim gören yabancı kökenli öğrencileri sayısı ise 15.000 civarındadır.

Norveç’te tamamı devlete ait olan yedi üniversitenin 2009 itibariyle öğrenci sayıları aşağıda sunulmaktadır:

Yükseköğrenimlerine yurtdışında devam eden Norveçli öğrenci sayısı ise 12.380’dir.

2008-2009 akademik yılında 34.119 öğrenci yüksek öğretimden (lisans, master) mezun olmuştur.  Sözkonusu dönemde Norveç’te yükseköğrenimini tamamlayan yabancı kökenli öğrenci sayısı ise 3068’dir.  Bunların içinde 362’si göçmen anne-babadan doğan Norveçlilerdir (ikinci kuşak göçmen). Yükseköğretimden mezun olan yabancı kökenli öğrenciler arasında kız öğrenciler çoğunluğu oluşturmaktadır (kız: 1852, erkek 1216).

Anılan dönemde 1084 öğrenciye de doktora derecesi verilmiştir.

C.Derecelendirme Yapısı ve Not Sistemi:

2003 yılında Norveç Yüksek Öğretim sisteminde bir reform uygulamaya konmuş, “Quality Reform” olarak adlandırılan sözkonusu reform uyarınca, Bologna Süreci çizgisinde bir derecelendirme yapısı, not sistemi ve kalite güvence sistemi getirilmiştir. Buna göre, 2003 yılı itibariyle yükseköğretimdeki derecelendirme, üç yıllık lisans, iki yıllık master ve üç yıllık doktora eğitimini kapsamaktadır.

Not sistemi, Avrupa Kredi Transfer Sistemi (ECTS) paralelinde olup, “A” en iyi notu, “E” geçer notu, “F” başarısız notu temsil etmektedir.

Sözkonusu reform uyarınca, NOKUT olarak adlandırılan kalite güvenlik ajansı ile yükseköğretimde uluslararasılaşma merkezi (SIU) kurulmuştur.

Bu reformla getirilen kurumsal akreditasyon sistemi, özel kuruluşlar için gönüllülük temelindedir. Kurumsal akreditasyon sisteminin uygulamaya konması, bazı üniversite kolejlerinin üniversiteye dönüşme yönünde gayret içine girmelerine yol açmıştır.

Yükseköğretim kuruluşları arasındaki farklılıklar self-akreditasyon haklarına sahip olup olmamalarından kaynaklanmaktadır. Örneğin, üniversiteler dış akreditasyonları olmadan bütün düzeylerde yükseköğretim programları sunabilmekte iken, üniversite kolejleri master ve doktora derecelerindeki dersler için NOKUT’a akreditasyon başvurusunda bulunmak mecburiyetindedirler.

Özel yükseköğretim kuruluşları da self-akreditasyon hakkına sahip bulunmamakta, bu kuruluşlarda verilen dersler için NOKUT’a akreditasyon gerekmektedir.

D.Yabancı Öğrenciler için Kabul ve Başvuru Koşulları:

“Uluslararasılaşma”, Norveç eğitim sisteminin öncelikleri arasındadır. Yabancı öğrenciler Norveç’e öğrenci değişim programları, eğitim anlaşmaları veya “free mover” olarak gelebilmekte ve lisans, master, doktora düzeylerinde Norveççe veya İngilizce olarak eğitim alabilmektedirler. Ülkedeki üniversitelerde lisans programları genel olarak Norveççedir. Ancak, İngilizce eğitim veren çok sayıda lisans üstü program mevcuttur.

Başvuru için gerekli form ve son başvuru tarihlerini öğrenmek için öğrenci adaylarının doğrudan ilgili yükseköğretim kurum/kuruluşuna başvurmaları gerekmektedir. Genel olarak yabancı öğrenciler için son başvuru tarihi 15 Ocak -15 Mart arası dönemdedir. Bazı okullar, ön-seçim için (pre-qualification) bundan daha erken olan ayrı bir son başvuru tarihi de koyabilmektedirler.

NOKUT (The Norwegian Agency for Quality Assurance in Education)

NOKUT, Norveç’te yükseköğretimi denetleyen ve değerlendirme, akreditasyon ve kalite sistemlerinin, kuruluşların ve ders koşullarının tanınması yoluyla yükseköğretimin kalitesinin geliştirilmesine yardımcı olmayı amaçlayan bir kurumdur.

NOKUT, Diplomaların Tanınmasına ilişkin Lizbon Sözleşmesi uyarınca oluşturulan ENIC (European Network of Information Centres)-NARIC (National Academic Recognition Information Centres) ağındaki Norveç resmi kurumudur.

Öğrencilerin Norveç yükseköğretim kurum/kuruluşlarına kabulü için, NOKUT tarafından belirlenen asgari bazı koşullar bulunmaktadır. Her bir yükseköğretim kurum/kuruluşu bu genel kurallara ilaveten ayrı başvuru koşulları da getirebilmektedir.

Akademik koşullar:

NOKUT tarafından kullanılan GSU listesi (Higher Education Entrance Qualification for Foreign Applicants), yabancı başvuru sahiplerinin Norveç’te yükseköğretim görebilmek için sahip olmaları gereken koşulları ülke bazında listelemektedir. Bu liste ayrıca İngilizce ve Norveççe yeterlilik düzeylerine ilişkin kuralları da belirlemektedir.

Lisans programlarına kabul edebilmek için yabancı öğrencilerin lise öğrenimlerini bitirmeleri gerekmektedir (Lise öğreniminin tamamlanmasından kasıt, Norveç’te lise öğrenimi sonunda girilen sınavdan başarıyla geçebilecek yeterlilikte bir lise öğrenimidir). Bazı ülkeler için, Norveç üniversitelerine kabul koşulu olarak, lise öğreniminin tamamlanmasına ilaveten, “en az bir yıl üniversite düzeyinde öğrenim görmüş olma” şartı da aranmaktadır. Bu kural ülkemiz için de geçerlidir.

GSU listesi uyarınca Norveç’te lisans öğrenimi görmek isteyen Türk vatandaşları için (Türkiye’den gelenler), lise diploması ve Türkiye’de bir yıl üniversite öğrenimi görme şartı aranmaktadır.

Lisans programlarına kabul için yabancı öğrencilerden Norveççe bilgisini belgelemeleri talep edilmektedir. Norveççe bilgisi, Norveç’te lise öğrencileri için yapılan “ikinci dil olarak Norveççe” sınavı, Norveç üniversitelerindeki yabancı öğrenciler için seviye-3 Norveççe sınavı, Norveç’teki üniversite kolejlerinde bir yıl süreyle Norveççe eğitimi sonunda girilen sınavlarda başarı göstermek veya “Bergenstesten” adı verilen Norveççe sınavından en az 450 almak suretiyle ispatlanabilmektedir.

Ülkemiz dahil bazı yabancı ülkelerden gelen lisans öğrencilerinden İngilizce yeterliliğinin de belgelenmesi istenmektedir. AB/AEA ve/veya Avrupa Konseyi/UNESCO-Cepes ülkelerinden olup da en az yedi yıl süreyle birinci yabancı dil olarak zorunlu/lise öğreniminde İngilizce görmüş olanlar İngilizce dil sınavından muaf tutulurlar. Başvuru sahipleri bunu belgelendirmek veya tanınmış bir sınav/testten geçmiş olduğunu ispatlamak durumundadır.

İngilizce yeterlilik koşullarını karşılayamayan başvuru sahiplerinin, aşağıdaki sınavlara girerek veya dersleri alarak İngilizce yeterlilik şartını yerine getirmeleri mümkündür.

-          Norveç lise düzeyinde İngilizce temel kursunun tamamlanarak, 2 veya üzeri bir not elde edilmesi,

-          TOEFL yazılı sınavından en az 500, bilgisayarlı TOEFL sınavından en az 170 veya internet aracılığıyla yapılan sınavdan en az 60 alınması,

-          IELTS’den (International English Language Testing Service) en az 5.0 alınması,

-          APIEL’den (Advanced Placement International English Language) en az 3 alınması,

-          Cambridge Üniversitesi sınavları (First Certificate in English, Certificate in Advanced English, Certificate of Proficiency in English)

-          Avustralya, Kanada, İrlanda, Yeni Zelanda, İngiltere, ABD gibi İngilizce konuşulan ülkelerde İngilizce olarak en az bir yıl üniversite öğrenimi gören veya İngiliz dili alanında üniversite eğitimi almış olan başvuru sahipleri de, İngilizce yeterlilik koşulunu karşılamış sayılırlar.

Master programlarına kabul koşulları, her yükseköğrenim kurum/kuruluşu tarafından, başvuru sahipleri hakkında yapılan akademik değerlendirmeler temelinde ayrı ayrı kararlaştırılmaktadır.

Master başvurularında, en az üç yıllık lisans öğreniminden (undergraduate/Bachelor's degree) mezuniyet şartı aranmaktadır. Ayrıca, başvuru sahibinin, lisans öğrenimi sırasında, başvuruda bulunduğu master programıyla ilgili derslerden en az bir buçuk yıl eğitim görmüş olması da gerekmektedir.

Burslar:

Norveç’teki yükseköğretim kurum/kuruluşlarının birçoğu, yabancı ülkelerdeki karşıtlarıyla öğrenci, araştırmacı ve öğretim görevlisi değişimlerine ilişkin ikili anlaşmalar imzalamışlardır. Ülkede yabancı öğrencilere burs ya da diğer türlü öğrenim fonu sağlayan devlet yardım programları da bulunmaktadır. Bunlardan başka, yabancı öğrencilerin Norveç’teki bazı özel ya da kar amacı gütmeyen kuruluşlardan burs sağlamaları da mümkündür. 

a.Yabancı öğrenciler Norveç’teki eğitimleri için Erasmus, Erasmus Mundus, Nordplus (Nordik ve Baltık ülkeleri için) burs programlarından faydalanabilmektedirler.

b. Ayrıca 2009-2010 akademik yılından itibaren uygulamaya giren "Yggdrasil" programı kapsamında Norveç Araştırma Konseyi tarafından, Norveç'te öğrenim görmek isteyen yabancı doktora öğrencileri ve genç araştırmacılara da burslar sağlanmaktadır. Ülkemizden gelen öğrenciler de "Yggdrasil" kapsamındaki burslardan faydalanabilmektedir.

"Yggdrasil" e ilişkin ayrıntılı bilgi için Norveç Araştırma Konseyi’nin aşağıdaki internet sitesine başvurulması mümkündür:

“www.forskningsradet.no/servlet/Satellite?c=Informasjonstekst&cid=1232959459237&pagename=internasjonale-stipend%2FHovedsidemal”

c.Norveç Hükümeti, ”Quota Scheme” adı verilen bir plan doğrultusunda, gelişmekte olan ve Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkelerinden gelen öğrencilere burslar sağlamaktadır. Halen sözkonusu plan kapsamında, 800’ü gelişmekte olan ülkelerden, 300’ü ise Doğu Avrupa ve Orta Asya ülkelerinden olmak üzere 1100 öğrenciye tam burs verilmektedir.  Her yıl ülkedeki üniversite ve üniversite kolejlerine belli sayıda kota öğrencisi tahsis edilmektedir. Bu burslardan genel olarak master ve doktora düzeylerinde ve İngilizce dilinde eğitim alan öğrenciler faydalanabilmektedir.

Norveç Eğitim ve Araştırma Bakanlığı’nca Kota Şeması’ndan faydalanabilecek ülkelere ilişkin olarak 2011-2014 dönemi için belirlenen ilkeler rehberi uyarınca, ülkemiz sözkonusu burslardan istifade edebilecek ülkeler listesinde yeralmamaktadır. Ayrıntılı bilgi için, Norveç Yükseköğretimde Uluslarararası İşbirliği Merkezi’nin (SIU) internet sitesi ihtiyaten aşağıda sunulmaktadır:

“www.siu.no/en/Programme-overview/Quota-Scheme”

d. “High North Fellowship Program” adlı program kapsamında, Norveç Dışişleri Bakanlığı fonlarıyla, ABD, Kanada ve Rusya’dan gelen öğrencilere burs sağlanmaktadır. Burs 10.000 Kron’a (yaklaşık 1650 Dolar)  kadar uçak bilet bedeli ve aylık 8750 Kron (yaklaşık 1450 Dolar) ödemeyi kapsamaktadır. Programa ilişkin olarak, “www.studyinnorway.no/highnorth” internet sitesinden ayrıntılı bilgi almak mümkündür.

Bunlardan başka yabancı öğrencilerin “Devlet Eğitim Borç Fonu (Lånekassen)”ndan da istifade etmeleri mümkündür. Lånekassen, temel olarak Norveç vatandaşlarına yönelik bir burs programı olmakla birlikte, başvuru sahibinin Norveç ile bağlantısı, geldiği ülke, oturum iznine kaynak teşkil eden sebebe bağlı olarak yabancı öğrenciler de zaman zaman bu programdan istifade edebilmektedir.

Destek programı, borç (loan) ve maddi yardım (grant) olmak üzere iki bölümden oluşmaktadır. Öğrenci aynı zamanda çalışıyor ise maddi yardım azaltılabilmektedir. “Lånekassen”e başvurabilmek için öncelikle Norveç yükseköğrenim kurum/kuruluşlarından kabul ve ülkede oturum izni sahibi olma şartı aranmaktadır.

Sözkonusu programa ilişkin ayrıntılı bilgiye aşağıdaki internet sitesinden ulaşmak mümkündür:“www.lanekassen.no/Toppmeny/Languages/English/”

E.Değerlendirme:

Kişi başına milli gelir bakınından Lüksemburg’dan sonra Avrupa’nın en zengin ikinci ülkesi olan Norveç, yükseköğrenim sektörüne yeterli kaynağı sağlayabilmekte, kaliteli eğitim için gerekli maddi ve fiziki koşullara, ayrıca Avrupa’nın en gelişmiş demokrasilerinden biri olarak canlı bir fikir ortamına sahip bulunmaktadır.

Norveç üniversitelerinde, lisans düzeyindeki eğitimin ağırlıklı olarak Norveççe verilmesi ülkemizden gelecek öğrenciler için bir engel teşkil etmekle birlikte, master ve doktora düzeylerinde bir çok alanda İngilizce eğitim verilmektedir.

Norveç üniversitelerinin İskandinav ve diğer Avrupa ülkeleri ile yürüttükleri kapsamlı işbirliği ve değişim programlarının da özellikle master/doktora düzeyindeki öğrencilerimizin akademik ve mesleki gelişimlerine önemli katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

F.İlgili Bazı Kurumlara İlişkin Temas Bilgileri

a.Eğitim ve Araştırma Bakanlığı (Ministry of Education and Research)

internet sitesi: www.regjeringen.no/en/dep/kd.html?id=586

Tel              :  +47 22 24 90 90

b.Yükseköğretimde Uluslararası İşbirliği Merkezi (Norwegian Center for International Cooperation in Higher Education-SIU)

internet sitesi:   www.siu.no/en

Tel             :  +47 55 30 38 00

SIU tarafından geliştirilen ve yabancı öğrencilere yönelik Norveç’teki yüksek eğitim imkanları hakkında bilgi veren sayfa: www.studyinnorway.no

c. NOKUT (The Norwegian Agency for Quality Assurance in Education)

internet sitesi:  www.nokut.no/en

Tel              :  +47 21 02 18 00

d.Norveç Araştırma Konseyi (Research Council of Norway)

internet sitesi:

www.forskningsradet.no/servlet/Satellite?c=Page&cid=1177315753906&p=1177315753906&pagename=ForskningsradetEngelsk%2FHovedsidemal

Tel             : +47 22 03 70 00

Kaynaklar: Norveç Eğitim ve Araştırma Bakanlığı, SIU, NOKUT ve ”StudyinNorway” internet sayfaları.